(: اطلاعات عمومی :)

اين نقوش در شمال شهرستان كوهدشت واقع شده اند. نقاشيهاي مذكور نقش جادوي و سحر آميزي داشتند ومعمولا افراد اين نقوش رابر روي ديواره غارها ايجاد مي نمودندو آرزو وآمال خويش راكه همانا شكار بود بر روي ديواره ها نقش مي كردند تا شايد در عالم واقع بهتر بتوانندبه آنها دسترسي پيداكنندبعلاوه با ايجاد اين نقوش كه در زندگي آنها مهم بودبا اين عمل اميد به فراواني آنها رادر عالم واقع تسهيل مي نمودندنقوش صخره اي ميرملاس و هوميان ازجمله آثار بي نظير درسطح كشور است كه نشان از ديرنيكي و باستاني بودن اين خطه دارد نقوش دره ميرملاس با نقشي لنگركشتي آغاز مي شود پس نقشهايي از ميادين شكار گوزن به صورتهاي فردي و جمعي است تعداد آنها در دره ميرملاس 18 و در هوميان 10 نقش است كه عمدتاً به رنگ سياه اخرايي و زرد رنگ طراحي و اجرا شده اند . در هوميان ( هوميون ) ، نقشي از گوزن و شكارچي اسب سوار با تير و كمان به صورت زيبا و كاملي وجود داشته كه گذشت زمان قسمتي از سوار و اسب شكارچي را خراب كرده است . اين آثار مربوط به دوره پارينه سنگي مي باشند .

اين بنا در منطقه چمشك از توابع شهرستان پلدختر ودر مسير راه باستاني شاپور خواست به خوزستان قرار گرفته است .شكل اصلي بنا به صورت چهار ضلعي و ارتفاع آن به 5 متر مي رسد طول و عرض با روي اين كاروانسرا 44*48 متر و ورودي آن به سمت جنوب و هلالي شكل است و داراي 12 اتاق و از دو قسمت ساخته شده است كه قسمتي براي سكونت كاروانيان و قسمتي ديگر جهت نگهداري چهارپايان مورد استفاده قرار گرفته است مصالح مورد استفاده در اين بنا سنگ ،گچ وملات مي باشد ناودانهاي آن همه از سنگ وداراي بارويي با كنگره هاي نيم دايره تزئيني است. اين كاروانسرا دومين منزل از خرم آباد به خوزستان است كه پس از آن كاروانسراهاي قلعه نصير ، اوسر ، ميشوند ، چارتا و قلعه رزه ، واقع شده اند . بناي مذكور مربوط به دوره صفويه مي باشد(شاه عباس اول ) وبه شماره 2119 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

ساختمان آخوند ابو متعلق به شخصی به نام میرزا محسن قاضی بوده که اصالتا خوزستانی و بعنوان قاضی القضات شهر معروف بوده و در این ساختمان به کار قضاوت مشغول بوده است.

ساختمان به نوعی در گذشته کاربری مسکونی داشته است. بعد از تملک و مرمت جامع آن توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان، بعنوان خانه جهانگرد کاربری پیدا کرده و در آینده نیز بعنوان موزه صنایع دستی استان تغییر کاربری خواهد یافت.

این بنا در یکی از محله های قدیمی بافت تاریخی خرم آباد به نام محله درب باباطاهر (دَربُو طاهر) در خیابان امام (ره) – دوازده برجی – روبروی قلعه فلک الافلاک واقع گردیده است.

خانه مذکور از جمله خانه های نیم درونگرا است که دارای دو بخش زمستانه و تابستانه می باشد. بخش زمستانه در دو اشکوب (طبقه) احداث گردیده است که دارای اتاقهای طَنَبیه سه دری و بخش شاه نشین پنج دری است. عمده تزیینات به کار رفته در آن از نوع قطاربندی، گل انداز و خفته راسته است و مصالح به کار رفته در بنا از نوع سنگ، آجر، چوب و ملات است.

آدرس: خرم آباد – خیابان امام (ره) – دوازده برجی – روبروی قلعه فلک الافلاک – خانه جهانگرد (آخوند ابو)

قلعه مظفری نام دیگر شهرستان الشتر می باشد. این قلعه را مهرعلی خان حسنوند در دوره قاجار بنا نهاد و سالها مقر حکومت او بود. مهرعلی خان از القاب خدایی خان در حدود سال 1260خورشیدی در الشتر به دنیا آمد و از مخالفان حکومت رضا خانی وامیران منتسب به ایشان بودند.قیام او به همراه اعظم السلطنه کاکاوند(خان لره) و طوایف متحد دلفان بر علیه نظرعلی خان امیر اشرف از حوادث مهم زندگی اوست .

وسر انجام با توجه به مخالفت هایی که با گماشتگان رضاخان در لرستان داشت روز بیستم اسفند مهرعلی خان دستگیر شد و روز 27اسفند ماه به همراه شیخ علی خان بیرانوند ، حسین خان بیرانوند ، غلام علی بیرانوند(معروف به خله) ، خدابخش ازطایفه سبزعلی ، محمد میرزا از کدخدایان معروف و تقریبا 12 نفر دیگر به دار مجازات آویخته شدند .

اين تپه در نورآباد لرستان قرار دارد و اولين بار از سال 1963-68 توسط خانم كلرگاف ميد حفاري شد. باباجان از يك تپه مركزي و تپه هاي جانبي تشكيل شده كه فقط تپه مركزي آن حفاري شده است. در اين تپه سه طبقه استرار مربوط به ربع اول هزاره پيش از ميلاد كشف شد. در طبقه سوم پي خانه ها از سنگ و ديوارها خشتي بود و سقفها از چوب ساخته ميشد. خانه هاي طبقه دوم نيز همين صورت بود ولي ابعاد آن بسيار بزرگتر است. كف اتاقها سنگ فرش است . معماري طبقه اول باباجان همانند طبقه چهار حسنلو است . از آنجا كه قطر ديوارها در حدود 2 متر است ميتوان حدس زد خانه ها دو طبقه بوده اند. در حقيقت طبقه يك باباجان نشان دهنده انتقال سبك معماري حسنلو4 به سمت فارس است
در تپه شرقي اتاقي منقوش كشف شده است. ستونهاي اين اتاق چوبي با پايه ستون سنگي هستند و ديوارها داراي رنگ بوده اند. پايه ستونها قرمز شده بودند و در بالاي ديوارها پنجره هاي كاذب ساخته بودند. در اين اتاق حدود دويست آجر منقوش نيز كشف شده است كه ظاهرا به يك كتيبه تزييني تعلق داشته اند.

این خانه متعلق به یکی از روحانیون برجسته شهر و از خانواده سادات طباطبایی بروجرد به نام حاج افتخارالاسلام نبوی طباطبایی بوده است.
خانه در کوچه معروف به حاج افتخار از محله صوفیان واقع شده که در زمان خود یکی از بزرگترین خانه‌های مسکونی شهر بوده و در حال حاضر از زیباترین منازل مسکونی قدیم در شهر بروجرد است.
بخش بیرونی این اثر تاریخی سالها پیش تجدید بنا شد و قسمت اندرون و خلوت شامل فضاهای تعریف شده ای نظیر حیاط اصلی، تالار هفت دری، پس تالار، شبستان زمستانی، آب انبار، حمام اختصاصی ، مطبخ و … است که به طرز ماهرانه ارتباط بین فضاهای آن برقرار شده است.
این خانه تاریخی با تزئینات زیبایی نظیر آجر، کاشی، نقاشی روی چوب تزئین شده است.
این بنای تاریخی در حدود اوایل قاجاریه ساخته شده و مشتمل بر یک ورودی با سردری بزرگ و زیبا ست، در دو لنگه چوبی بر آن نصب شده است که پس از عبور از فضای هشتی بر حیاط خانه وارد می‌شود.
حیاط خانه از سه جهت با فضاهای معماری و از سمت غرب با دیوار بزرگ و قطور محصور است که با طاقنماهای نیم دایره کوچک و بزرگ و تزیینات زیبای آجر کاری و کاشی معرق نما سازی شده است.
حیاط خانه ازسه جهت با فضاهای معماری و از سمت غرب با دیوار بزرگ وقطور محصور است که با طاقنماهای نیم دایره کوچک و بزرگ و تزیینات زیبای آجر کاری و کاشی معرق نما سازی شده است.
ساختمان اصلی عمارت در سمت شمال حیاط قرار دارد این بخش در دو طبقه ساخته شده که در نمای بیرونی با دو پلکان قرینه به سه قسمت تقسیم شده است.
طبقه زیرین بنا دو اتاق بزرگ سه دری قرینه درطرفین پلکان با پوشش سقف طاق آهنگ ،دواتاق کوچک در زیر پله ویک تالار پنج دری در قسمت میانی می‌باشد. این تالار در داخل از یک تالار در جلو یک پس تالار پشت آن تشکیل شده است.
را ه ورود به طبقه بالا از دو پله کان آجری قرینه است که نمای فوقانی آنها باکاشی‌های زیبای معرق و خشتی مزین گردیده است. طبقه بالا نیز همانند پایین دو اتاق قرینه در طرفین ورودی دارند و اروسی سه دری مشرف به حیاط بر آن است.
دواتاق کوچک دیگر در روبروی پله کان ورودی قرار دارد و در قسمت میانی اروسی هفت دری بزرگی نصب شده که در پشت آن تالار و پس تالار بزرگی قرار دارد، بر بدنه دیوارو و بر قابندی‌های زیر سقف آن نقاشی‌های دیواری متنوعه و زیبایی نقش بسته است .
سراسر سمت شرقی حیاط با اتاقها و فضاهایی متنوع معماری پوشیده است و حمامی زیبایی در انتهای جنوب شرقی آن قرار دارد حمام همامند تمامی حمام‌های سنتی شامل بخش‌های مختلف سربینه، گرمینه می‌باشد.
این اثر در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۷۵۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آدرس : بروجرد، خیابان صفا، کوچه میدان صفا، مجاور پارک صامتیه
خانه مصری خانه ارزشمندی است که مربوط به دوره قاجار و در شهر بروجرد قرار گرفته است این بنا دارای تزئینات آجرکاری و کاشی کاری چوبی است.
خانه مصری به سبک اکثر خانه‌های قاجاری در دو طبقه ساخته شده و دارای پلانی درون گرا و حیاط مرکزی است .
در نمای خارجی آن از تزئینات آجری و سفالی استفاده شده که آجر معقلی در رخ بام‌ها و تزئینات آن قابل ملاحظه است .
خانه تاریخی مصری با رعایت اصول معماری خانه‌های ایرانی به دقت اجرا شده و دارای همه فضاهای لازم برای یک خانه ایرانی می‌باشد .
این خانه قابلیت‌ها و ارزش‌های معماری و بصری حائز اهمیتی دارد و از نمونه‌های قابل توجّه معماری دوران قاجار در شهر بروجرد محسوب می‌شود
این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۷۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بنای تاریخی که با نام خانه حاج آقا کمال الدین نبوی طباطبایی(خانه فرهنگ سابق دربروجرد) درفهرست آثار ملی با شماره 3766 به ثبت رسیده است و مربوط به حدود 180سال پیش است که در طول این سالها دستخوش تغییرات و مرمت‌های فراوان شده است، بنا همانند بسیاری دیگر از خانه‌های ساخته شده به سبک وسیاق خود در محدوده بافت تاریخی بروجرد متعلق به دوره قاجاریه است که در برخی قسمتها الحاقات ایجاد شده چه به صورت احداث فضاها و یا انجام مرمت هایی در سطوح متفاوت در سالهای بعد تا به امروز صورت پذیرفته است.
درون گرایی و احترام به حریم خانواده از خصوصیات منحصر به فرد معماری اصیل ایرانی است که این بنا نیز یکی ازنمونه‌های بارزاین موضوع می‌باشد. برای دسترسی به فضای داخلی بنا باعبوراز دالانی به حیاط دلگشای آن می‌رسیم. گرداگرد حیاط به جز نمایی بخش اصلی به فرم طاقنما همراه با تزئینات متنوع آجرکاری و کاشی معقلی شکل گرفته است. بنا شامل سه طبقه ساختمان، حیاط اندرونی و دارای ورودی حیاط است که تمامی طبقات به صورت قرینه می‌باشد که با استفاده از عناصر پنج دری، ارسی و درب و پنجره‌های ساده از یکدیگر متمایز می‌گردند .
طبقه همکف دارای دو شبستان در طرفین است که در کنار هرکدام دو فضای طویل با عرضی کم وجود داشته و در نهایت فضای شاه نشین مانند در مرکز آن شکل گرفته است.
وجود این فضای شاه نشین در دوبخش به صورت اندرونی وبیرونی عینادر دو طبقه فوقانی دیگر و با اندکی تغییرات تکرار شده است

با این تفاوت که پله کانهایی در دو سمت که به راه رو و راه پله‌های داخلی منتهی می‌شود(که در قدیم به صورت چایخانه بوده است) فضاهای مرکزی شاه نشین را از اطاق جانبی متمایز می‌سازد.
اطاقهای جانبی در طبقه اول دارای ارسی هایی مزین به شیشه‌های ریز رنگی است. اما زیباترین بخش این بنا ی تاریخی فضای مرکزی شاه نشین طبقه اول است که قسمتهای اندرونی و بیرونی آن نیز با ارسی هایی سه لنگه از هم جدا شده اند. و در قسمت جلویی پنج دری با شیشه‌های رنگی که در قسمت بالا طرحی از خورشید است وجود دارد.
تزئینات نقاشی با طرح هایی متنوع بر روی دیواره شومینه، سقف‌های گچی وسقف قاب کاری چوبی اجرا گردیده که در قسمتی از نقاشی که بر روی شومینه یکی از اطاقها اجرا گردیده تاریخ شوال 1304 قمری دیده می‌شود که توسط استاد نعمت ا… نقاش، (نقاش معروف بروجردی) در حدود 3 سال مصور شده است.
تغییر کاربری خانه فرهنگ به موزه شهرداری بروجرد
با مشخص شدن شرکت مطالعات و مرمت گنبد و مینا به عنوان مجری این طرح عملیات طراحی و اجرای آن از اواخر سال 1384 آغاز گردید. عملیات‌های صورت گرفته به شرح زیر می‌باشد:
-حذف الحاقات و یافتن اجزا و عناصر بنا در زیر لایه‌ها (مانند طاقچه و شومینه)
– برداشتن پله کان ناهمخوان راه پله غربی واجرای دوباره آن براساس طرح اصلی نمونه دربخش شرقی بنا
– انجام مطالعات ساختاری و نوع کاربری فضاهای داخلی و خارجی
– متناسب نمودن فضاهای موجود جهت کاربری موزه ای
– انجام رنگ آمیزی دیواها، سقف ها، درب‌ها و پنجره‌ها – اجرای کف فرش سرامیک متناسب با طرح اصیل بنای تاریخی
– طراحی سیرکولاسیون (شامل طراحی مسیر بازدید کننده)
– طراحی و اجرای محل و شیوه نمایش آثار
– طراحی و اجرای نورپردازی و تغییر سیستم برق رسانی
– نصب پرده‌های متناسب با محیط و کنترل کننده نور طبیعی
– طراحی و اجرای سیستم امنیتی موزه شامل: نصب و راه اندازی سنسورهای حرکتی در مبادی فضاهای داخلی ، سنسورهای هشدار دهنده اطفاء حریق
صنایع دستی موجود در موزه
این صنایع شامل سماورها، تنگ‌ها ، سینی ها، قوری‌ها ، قابهای استکان و لیوان ، آفتابه لگن ، منقلدان ، شیرینی خوری، میوه خوری، گلدان، چراغهای گردسوز و زنبوری و … که جنس آنها از مس و برنج و ورشو می‌باشد که تعداد زیادی از آنها به دست هنرمندان نام آور و توانای بروجرد قلمکاری شده است موجود می‌باشد.
همچنین تعدادی لباس محلی ، یک چادر عروس که مربوط به دوره قاجاریه است ، چندین صندلی دست ساز ساخت بروجرد (همانطور که در بالا اشاره شد، در قدیم شهر بروجرد یکی از مراکز ساخت تخت و صندلی بوده است)، چندین عکس که مربوط به بیش از 80 سال پیش است و عکس هایی از شهر بروجرد و نحوه پوشش آنها در سال 1332 قمری ، اسناد خطی مالکیت وعقد نامه ازدواج، کفگیرهای چلنگری ، 3 درب چوبی زیبای قدیمی ، شمشیر ، ساطور ، نقشه ای از شهر بروجرد در دوره قاجاریه که توسط روسها تهیه شده است، چندین کتاب خطی وچاپی که شامل مفاتیح، رساله، 60 پاره قرآن، کتاب شعر حماسی حمله حیدری، ترجمه قرآن، چراغ‌های قدیمی صندوقچه‌ها (یخدان) سکه و زیور آلات شامل )گردنبندهای نقره و سنگی، دستبند، پابند، انگشتر، گل کیف، پیشانی بند و…) قفل‌های فولادی دست ساز قدیمی، سفال‌های و خمره‌ها که جهت ترشی، آرد و حبوبات استفاده می‌شده است و … وجود دارد.
مفاخر، هنرمندان و شاعران و مجتهدین بسیاری مانند آیت ا.. بروجردی، حاج مولی اسد ا.. مجتهد بروجردی، حاج میرزا محمود بروجردی، حاج میرزا محمود طباطبایی صاحب کتاب مواهب السنیه،دکتر عبدالحسین زرین کوب ، دکتر سید جعفر شهیدی، صامت بروجردی، مهرداد اوستا، عبدالمحمد آیتی و فرزانگان دیگری که از قدیم تا به امروز در بروجرد بوده اند امید است با همکاری مسئولین بتوان آثاری از این نام آوران جمع آوری و در موزه به نمایش گذاشت .
شایان به ذکر است که موزه شهرداری در عین حال تنها موزه موجود در بروجرد می‌باشد و بازدید از موزه رایگان می‌باشد . تعداد اشیاء موجود در موزه حدود900 قلم می‌باشد که کلیه اشیاء دارای شناسنامه می‌باشند

حمام تاریخی اشترینان در شهر اشترینان از توابع بروجرد واقع شده و از نظر موقعیت جغرافیایی در منطقه زاگرس و دارای آب و هوایی معتدل می‌باشد . این حمام در محله ای به نام گودرزی‌ها واقع شده و قدمت آن احتمالاً مربوط به اواخر قاجار بوده و بنا به گفته اهالی محل توسط فردی خیر احداث شده است . نمای بیرونی حمام اشترینان با آجر قزاقی مرغوب اجرا و پوشش سقف و بدنه دیوار حمام نیز با پلاستر سیمان اندود شده است . این حمام دارای فضای سربینه یا رختکن است که به صورت هشت ضلعی منظم بوده که هر چهارضلع آن با هم مساوی می‌باشد . اضلاع بزرگتر داخل بنا را رختکن‌ها شامل می‌شوند و اضلاع کوچکتر نیز ورودی اصلی، ورودی به گرمخانه ، ورودی سرویس و محل استقرار صندوق دار را تشکیل می‌دهد . حمام سرد دارای کفش کن هایی در جلوی سکوهای رختکن بوده که در حال حاضر مسدود می‌باشد ، از طریق یک راهرو سرپوشیده به حمام گرم ارتباط پیدا می‌کند . در ضمن راه ورود به خزینه حمام که در فضای حمام گرم قرار دارد ، مسدود می‌باشد . خزینه در سال 1346 بسته و 10 دستگاه دوش در فضای داخلی حمام احداث شد . در ضلع جنوب حمام نیز یک ورودی و فضایی با پوشش سقف از تیرآهن مشاهده می‌گردد که در ارتباط با دوش‌های خصوصی است . همچنین تون حمام در ضلع جنوب شرقی قرار گرفته و برای گرم کردن آب خزینه و کف حمام گرم قابل استفاده بوده است . البته در کف حمام‌های قدیمی کانال‌های ارتباطی جهت جریان گرما احداث می‌شده تا کف حمام گرم شود . حمام قاجاری اشترینان که به شماره 9974 در فهرست آثار تاَریخی به ثبت ملی رسیده است .

این قلعه روی قله ­ای به نام «گم ور»در کوهدشت بنا شده و مشخصات آن تقریباً مشابه قلعه­های«دوشه»است. در جنوب قلعه گم ور، دو بنا ساخته شده است. حصار و آثار به جای مانده از این قلعه بیشتر و بزرگ­تر از قلعه«دوشه» است . در غرب قلعه نیز قناتی حفر شده که آب مورد نیاز قلعه ­نشینان را تأمین می­کرده است.

در جنوب روستای«جلگه خلج» خرم ­آباد تنگه­ ای است که رود «کشکان»و جاده سراسری از کنار آن می­گذرند. در قسمت شرقی دره، بین دو تیغه کوه از دامنه تا بالا، آثر دژ و حصاری قدیمی دیده می­شود. دهانه دره با دیواری از سنگ و ملات محصور شده و فقط یک در داشته است. ساختمان دژ به طور پراکنده و در سطح دره یا نزدیک به دیواره کوه و بالای بعضی از تیغه ­های آن شکل گرفته است. بالای دره نیز، چند دیوار دیده می­شود. دیوار حصار دو متر پهنا دارد که با سنگ و گچ ساخته شده است. این قلعه به نام «بهرام» مشهور است و موقعیت استثنایی بر گذرگاه و تمامی تنگه کشکان تسلط کامل دارد. این قلعه را می­توان در شمار قلعه­ های مهم دوران باستانی ایران به شمار آورد که از ارزشهای جهانگردی قاب توجهی برخوردار است.

پل‎ها بناهایی هستند که در دوران مختلف تاریخی به منظورهای مختلفی در مسیرهای مهم جهت رفع نیاز انسان ساخته شده‌اند.
بیشتر کاربرد پل‎ها جهت عبور و مرور بوده که درصورت نیاز به گونه‌ای طراحی و ساخته می‌شدند که کاربری‎های دیگری نیز داشته باشند.
در فاصله ۵ کیلومتری شمال غرب بروجرد روستایی بنام قلعه حاتم وجود دارد که در غرب این روستای قدیمی پلی به نام قلعه حاتم قرار دارد.
این پل در میان زمین‌های صیفی کاری و لابه لای درختان روستا پیداست که سایه‌سار درختان آن را احاطه کرده است , همراه صدای پرندگان و جیرجیرک‌ها و لابه لای رقص قاصدکها و برگ‌درختان که با نسیم کوهساران همراه شده‌اند. کوچه پس کوچه‌های خاکی و خانه‌های قدیمی روستا در کنار درختان سربه فلک کشیده نشان از قدمت این روستا دارند.
آنچه این پل را حائز اهمیت کرده است این که پل قلعه حاتم به لحاظ کاربری با سایر پل‌های استان تفاوت دارد.
این پل علاوه بر کارکرد معمول ساخت پل برای انتقال بخشی از آب شرب رودخانه بالا دست روستای قلعه حاتم به شهر بروجرد ساخته شده است. طول پل ۲۶۱ متر و عرض آن ۲.۵ متر است و دارای ۱۴ چشمه تاق آجری است.عرض دهنه طاق چشمه‌ها در محل عبور جریان آب بیشتر و به طرفین کمتر می‌شود.
این پل که از نوع پل‎های جویی است در اوایل دوره پهلوی (1313) بر روی رودخانه باغ شاه (یکی از شاخه‌های سزار) احداث شده است.
عمده مصالح به کار رفته در آن آجر و سنگ است که تاق‌های چشمه را به شکل نیم قوس مزین کرده‌اند و هرکدام از آجرها ابعادی حدود ۲۲ در ۲۲ سانتی‌متر دارند. همچنین یال‌های شرقی و غربی پیکره تماماً از سنگ ساخته شده است و با همان سنگ هم به سطوح زمین سفت شده است.
شش ضلع دهنه چشمه تاق‌ها در محل عبور جریان آب بیشتر و به طرفین کمتر می‌شود. نوع ملات استفاده شده برای مقاوت بیشتر پل‌ها در زمان سیلاب‌ها و جریان زیاد آب بسیار مفید و موثر بوده است.
بخشی از مصالح به کار رفته در آن از جنس آهک است که به مرور زمان در مقابل آب سختر و مستحکم‌تر می‌شود. همچنین بین تاق‌ها و سطح گذر با استفاده از سنگ‌های آهکی به صورت سنگچین ساخته شده است.
رودخانه‌ای که از زیر پل قلعه حاتم رد می‌شود به رودخانه گرمابه معروف است که مصرف زراعی داشته، اما آبی که قرار بود از روی پل انتقال یابد در شهر بروجرد آب ماشا یا مالشو می‌گویند که مصرف شرب داشته است .
برای این که در تلاقی این دو آب به هم آمیخته نشوند، و ارزش آب شرب از بین نرود این پل را احداث کردند که آب از روی پل به سمت روستای قلعه حاتم منتقل شود و پس از این روستا از شمال به داخل شهر بروجرد منتقل شود و همچنان وقتی وارد این شهر شد ارزش آب شرب را داشته باشد.
در مورد این که چه کسی بانی این پل بوده است اطلاعاتی در دست نیست, اما چون نفع مردم روستا و پس از آن نفع مردم شهر را به دنبال داشته قطع به یقین به نظر می‌رسد متولی ساخت آن حاکم وقت بوده است.
پل قلعه حاتم در فضای بکر طبیعت و در میان سرسبزی و طراوت دشت همچنان استوار ایستاده و از ابهت و زیبایی خاصی برخوردار است.

الشتر یکی از شهرهای شمالی استان لرستان است. مردم الشتر بیشتز به گویش لکی صحبت می کنند. الشتر شهری تاریخی با قدمت نسبتا زیاد است. به علت قرار گرفتن بر سر راه های باستانی اهمیت ویژه ای داشته است. حمدالله مستوفی آن را جزو سرزمین کردستان آورده است. کشف سنگهای قبور مربوط به سلسله محلی آل برسق در منطقه الشتر نشانگر نفوذ و استقرار این سلسله در این منطقه است. بیشتر اهمیت این منطقه مربوط به دوره اسلامی است. نام آن به صورت لیشتر، لاشتر، الاشتر، و اشتر در کتابهای قدیمی ضبط شده است. نام دیگر این شهر قلعه مظفری بوده است. الشتر مرکز منطقه سلسله می باشد. سلسله شخصی بوده است که دارای سه فرزند به نام های حسن (جد حسنوندها) و یوسف (جد یوسفوندها) و کلی (که لکی قلی) است (جد کولیوندها) بوده است. در حال حاضر جز حسنوندها که در همان سلسله پراکنده هستند قسمت اعظمی از کولیوندها و یوسفوندها به شهرهای کنگاور، هرسین، دره شهر، کرج، کلاردشت و رودهن مهاجرت کرده اند. منطقه الشتر دارای بزرگانی در شعر و ادب بوده است که بیشتر به زبان لکی شعر می سروده اند همچون ملاپریشان، ملامنوچهر، ملاحقعلی و … منطقه الشتر به خاطر طبیعت بکرش همیشه مورد توجه قرار می گرفته است به گونه ای که محل تفرج پادشاهان و امرا بوده است. کهمان این یادگار تاریخ گواه آن است. این منطقه دارای درختان سر به فلک کشیده گردوست که قدمت آنها به زمان ساسانی بر می گردد. قلعه مظفری، پل کاکارضا، پل هنام و تپه گریران از آثار تاریخی مهم شهرستان الشتر هستند.

این آبشار در کوه ماده گودال و در ضلع شمالی روستای قمش (ایتیوند جنوبی) که یکی از بزرگترین و پر جمعیت ترین روستای شهرستان دلفان است واقع شده است. قمش، روستایی از توابع بخش کاکاوند شهرستان دلفان است که در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی دلفان واقع شده است و دارای آثار باستانی و تاریخی بسیاری است. این منطقه همچنین دارای پوشش گیاهی بسیار غنی است و جنگلهای بلوط آن کم نظیر است. این روستا تقریبا دارای ۳۰۰ خانوار و حدودا ۱۵۰۰ نفر جمعیت است. لازم به ذکر است که مسیر دسترسی این آبشار کاملا آسفالت است.

منبع : کویرها و بیابانهای ایران

شهرستان رومشگان یکی از شهرستان‌های استان لرستان است که در جنوب غرب این استان قرار گرفته و آب و هوای معتدل کوهستانی دارد. مرکز آن شهر چقابل است و کار مردمش بیشتر کشاورزی و دامپروری است. ساکنان رومشگان با زبان لری و لکی مکالمه می‌کنند.
چَقابَل (چَغابَل) یکی از شهرهای استان لرستان در جنوب غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان رومشکان است.

جمعیت این شهردر سال ۱۳۸۵، برابر با ۴٫۸۱۰ نفر بوده‌است

از مهمترین آثار باستانی شهر،تپه معروف چِغابَل(چغا به معنی تپه، بل به معنی بلند)در شمال شهر است. که قدمت آن به پیش از تاریخ میرسد وجزو آثار ثبت شده در استان است.نام چغابل نیز از همین تپه گرفته شده است؛این تپه حدود۲۵ متر بلندی وحدود۲۰۰ متر قطر دارد وبر روی آن ودر اطرافش آثار سفالی مطعلق به دوران پیش از اسلام ،سفال های منقوش،سنگ های چخماق وآثار تاریخی دیگر مانند ظروف پایه دار سفالی بدست آمده است.

پیشینه

در مورد پیدایش روستای چقابل بنا برآثار باستانی که در این دیار کشف شده می توان گفت این روستا قدمتی قبل از اسلام داردودر پاره ای از زمان هاخالی از سکنه بوده است. در سال 1170هجری شمسی طایفه قره نره شیر که شاخه ای از طایفه حسنوند ساکن شهرالشتر لرستان می باشداز راه کوه گرین که مرز بین شهرستانهای بروجردوسلسله می باشدمهاجرت کردندودر آن زمان ملک روستا جز ملک روستای سهران شهرستان نهاوندبوده است . بزرگ مهاجرت کنندگان شخصی به نام علی داد معروف به کیخا ملک مذکور رااز مالک آن که 24جفت بود خرید وبرروی خرابه های روستای قدیمی روستای چقابل را احداث نمود. کیخا دارای سه پسر به نام های امیدعلی وشمس علی وغلام علی بود . کل پیرزادی های چقابلی از نوادگان این سه تن می باشند.

مولف مرآت البلدان درمورد چقابل نویسد: «مزرعه ای است در سه فرسخی نهاوند که خاکش متصل بخاک بروجرد است . محلی است کوهستانی و در زمستان پربرف که در سمت جنوب چشمه آب و دره ای دارد که بدره باغ معروف است و آب چشمه به سمت شمال جاری است و اراضی مزرعه را که متصل به کوه است آبیاری میکند. این آبادی قریب 200 تن جمعیت دارد و قسمتی از محصولش دیمی است ..

در جای دیگر به نوشته سال2535شاهنشاهی آمده است :دهی است از دهستان برده سربخش اشترینان شهرستان بروجرد که در 15 هزارگزی باختر اشترینان ، کنار راه مالرو بروجرد به باباقاسم واقع است کوهستانی و معتدل است و 333 تن سکنه دارد. آبش از رودخانه . محصولش غلات . شغل اهالی زراعت و راهش مالرو است .

نام اولیه آن چقاول بوده است که بعدازجداشدن از خاک نهاوندوالحاق به خاک بروجرد به چقابل تغییر یافته است درگویش محلی هنوز نام اولیه یعنی چِقوأل پابرجاست.
خاندان پیرزادی

به منظوربرتخت نشستن کریم خان زنددرشیراز،اقوام مختلف لر نقش بسزایی داشتندیکی ازاین طایفه ها طایفه حسنونداز لرکوچک بودکه در واقع طایفه زندهم شاخه ای از همین طایفه می باشدکه ازشمال لرستان امروزی مهاجرت کرده ودربخش زند ملایر امروزی ساکن شدند. از طایفه حسنوند، شاخه های زیادی منشعب شده است یکی ازاین شاخه ها،شاخه قره نره شیر به معنی طایفه نره شیران می باشدکه در زمان حکومت زند به شیراز مهاجرت کردند وسهمی در حکومت وسپاه آن داشتند. بابه حکومت رسیدن آغامحمد خان قاجاردر سال1170هجری شمسی وشکست لرها ودر پی لرستیزی ترکان قاجار،طایفه های مختلف لر برای در امان بودن از حملات قاجار به سرزمین های مادری خود برگشتندو طایفه قره نره شیرهم به الشتر امروزی مهاجرت نمود وتعدادی از آنها به سمت بروجردآمدندودر سال 1170هجری شمسی روستای چقابل رادر دامنه کوه گرین رشته کوه زاگرس بنا نمودنداین طایفه ازسال 1307هجری شمسی شهرت پیرزادی رابرای خود برگزیدند واز آن پس به طایفه پیرزادی مشهور شدند.

بزرگ خاندان پیرزادی کربلایی عزیز اله پیرزادی معروف به کربلایی عزیز است و طی سندی که در تاریخ 24آذر ماه سال 1307باسربرگ وزارت داخله شاهنشاه در شهرنهاوند بلوک علیا قریه چقاول با نمره اظهارنامه 1 ثبت شده است اولین شخصی است که با فامیلی پیرزادینامش ثبت شده است آقای عزیزاله پیرزادی فرزند مرحوم عیسی به تاریخ تولد بیست وچهارم قوس یکهزارودویست وچهل وهفت هجری خورشیدی به شماره شناسنامه 31بوده است که باشهادت علی محمد ولی الهی وکربلایی جعفرخان پیرزادی ثبت گردیده است [۴]و شجره آن به این صورت است عزیزاله فرزند عیسی ،عیسی فرزند موسی ،موسی فرزند امید علی وامیدعلی فرزند کیخا می باشد. به علت جوخاص ناامنی وغارت روستاهاکه درسال1307برکشورحاکم بودمردم روستاهای مجاور برای درامان بودند درمقابل مهاجمان خود راتحت حمایت بزرگ منطقه میکردندوبنابه احترام خاصی که به حامی خود کربلایی عزیزچقابلی داشتند فامیلی خود راپیرزادی گرفتندازاین روستاهامی توان مگسان ،قسمتی از کمره، پیرزادی های تکه وباباقاسم،گرک وغیره رانام برد از بزرگان آنها می توان افرادذیل رانام برد که :کربلایی عزیزاله،کربلایی جعفرخان،باقرخان،سلیمان،حاج آقاحسین،حاج غلام حسین،حاج محمد (محمدتقی )،حاج علی نقی،اله داد،خداداد،حاج علی راس ،حاج هدایت….طایفه پیرزادی ها به گروههای کوچکتری تقسیم شده اند که جمعیت هرکدام حدود2000تن می باشد که نام این ایلات ازبزرگان آنهاگرفته شده است مهمترین آنهاعبارتند از :ایل عزیز(فرزندان کربلایی عزیزوعیدی )ایل جعفر خان (فرزندان کربلایی جعفر خان)ایل باقر(فرزندان باقرخان )ایل خداداد(فرزندان خدادادواله داد)

جمعیت این قوم درسال 1392حدود10000ده هزارتن تخمین زده شده است .
اقتصاد

اقتصاددر این شهر برپایه کشاورزی ودامپروری مخصوصا پرورش گوسفند به واسطه مرتع عالی ووسیع کوههای گرین وپرآبی آن بوده است ولی در سالهای 1345هجری شمسی به بعدسیل مهاجرت به شهر بروجرد شروع شد به طوری که در سال 1387خالی از سکنه شداما مهاجرین در شهر بروجرد وغرب کشور توانستند به تدریج موقعیت خود راتثبیت کنند ودر چندین رشته فعالیت توانستندپیشرو شوند از آن جمله می توان به صنعت مرغداری که بیش از 70درصد تولید استان را در انحصارخود دارند وصنایع جانبی آن از قبیل پخش نهاده های مورد نیاز طیور، خوراک آماده طیور،تجهیزات واتوماسیون مرغداری هاکاملادر انحصار این طایفه است که بیش از 100واحدمرغداری فعال در اختیار دارندشرکتهای زیادی درمالکیت یا وابسطه به خانواده پیرزادی می باشد از آن جمله می توان به موارد فوق اشاره کرد :شرکتهای خدمات مرغداری برادران پیرزادی ،شرکت ماد ماشین بروجرد،شرکت ماد دانه بروجرد،شرکت تعاونی مرغداران بروجرد ودهها شرکت دیگرمی توان نام برد بخش دیگر این طایفه به سمت کامیون داری وخدمات وابسته به آن روی آوردند که دارای دهها کامیون باری ونمایندگی های پس از فروش آنهاوچندین پمپ بنزین در شهر بروجرد می باشند .
زبان ومذهب

درسال1170هجری شمسی به زبان لکی لهجه حسنوندی صحبت می کردند اما با گذشت زمان وتاثیرپذیری از واریانس محیط کم کم زبان آنها تغییر کرد به طوری که امروزه بالهجه لری خاصی تکلم میکنند که مابین لری منطقه گودرزی بروجردولری خرم آبادی می باشند که در منطقه بروجرد به لهجه لری چقابلی معروف است .

مذهب 100درصد آنها مسلمان شیعه دوازده امامی است .

مَعمولان شهری است در استان لرستان در غرب ایران. این شهر مرکز بخش معمولان از توابع شهرستان پلدختر است. معمولان در ۵۰ کیلومتری شمال شهر پلدختر و در ۶۰ کیلومتری جنوب خرم آباد قرار دارد.

ویژگی‌های اجتماعی
شغل مردم

شغل بیشتر مردم در این شهر کشاورزی و دامپروری است. از جمله محصولات کشاورزی معمولان صیفی کاری ، باغات انگور،انار، انجیر و بادام است.
مردم شناسی معمولان
همه مردم معمولان به زبان لری تکلم می کنند.
طوایف معمولان

معمولان قبلا به اسم ماموران بوده است که طی سالها به معمولان تغییر یافته است. معمولان طوایف مختلف فراوانی دارد اما بزرگترن طایفهٔ آن طایفهٔ کوشکی است با حدود 2500 نفر جمعیت. علاوه بر طایفهٔ کوشکی طوایف دیگری از جمله ترکاشوند_ محمودوند_ شاکرمی _ حسنوند_ بیرانوند _لنگانی نیز در این شهر سکونت دارند.

مکانهای تاریخی و دیدنی

در این شهر مکانهای دیدنی فراوانی وجود دارد از جمله پل تاریخی -کتیبه ها و سنگ نوشته ها – تپه های باستانی- قبرستانها و… از لحاظ مناظر طبیعی منطقه معمولان جزو سرسبزترین شهرهای استان و دارای جنگل های بلوط می باشد که در فصل بهار پذیرای بسیاری از مهمانهای نوروزی می باشد
جمعیت

جمعیت با احتساب حومه حدود ۲۰۰۰۰ نفر است که جمعیت شهر معمولان حدود 10000 می باشد

گراب نام نرم‌افزاری از پروژه گنو نیز هست. گنو گراب را ببینید.
گَراب شهری است در استان لرستان در غرب ایران. این شهر مرکز بخش طرهان از توابع شهرستان کوهدشت است. زبان مردم این شهر لکی می‌باشد.

جمعیت این شهردر سال ۱۳۸۵، برابر با ۳٫۲۷۵ نفر بوده است.

از پیشینه و تاریخ پیش از اسلام شهر بروجرد كه در گویش لری «وروگرد» و در لهجه محلی بروجردی «ورویرد» نامیده می‌شود، مدارك كافی به دست نیامده است. گروهی بروجرد را از بناهای فیروز ساسانی می‌دانند و عده‌ای دیگر آن را محل گرد آمدن دوباره سپاهیان شكست خورده یزد گرد سوم می‌شناسند.

در زمان حكومت قاجار، حسام‌السلطنه حاكم خوزستان و لرستان، بروجرد را مقر حكومت خود قرار داد و با تعمیر قلعه‌های آن، خندقی دور شهر ایجاد كرد. عوامل مؤثر از قبیل آب و هوای معتدل كوهستانی، دشت حاصل‌خیز رسوبی سیلاخور، شبكه آبهای روان دائمی، مراتع طبیعی، موقعیت استراتژیك جغرافیایی و سیاسی و گسترش شبكه ارتباطی و تجاری باعث جذب جمعیت و توسعه آن بوده‌اند.

جاذبه‌های ديدنی

قبر واعظ اصفهانی
تپه قرق
رود سزار
مسجد جامع بروجرد
مسجد سلطانی بروجرد
مقبره شاهزاده ابوالحسن
امام زاده جعفر
گورستان رازان
گورستان میر احمدی

صنايع و معادن

صنايع‌كارخانه‌ای بروجرد بسيار متنوع است. از جمله اين صنايع می‌توان به ساخت صابون، موكت، پارچه، فرش ماشينی، تيرچه بلوك و موزاييك اشاره کرد. از معادن اين منطقه‌اطلاعات مستندي در دست نيست.

کشاورزی و دام داری

اقتصاد بروجرد بر اساس كشاورزی و صنعت استوار است. آب كشاورزی آن از چاه های ژرف و نيمه ژرف و رودخانه ها تامين می شود. محصولات كشاورزی بروجرد عبارتند از: گندم، انگور، ‌سيب درختی،‌ هلو، آلو، زردآلو، گلابی و تره بار. بخش ديگر اقتصاد بروجرد مبتنی بر صنايع است که به دو شکل دستی و كارخانه ای است. صنايع دستی شهر شامل بافت قالی و گليم و صنايع کارخانه‌ای آن مشتمل بر ساخت صابون، موكت، پارچه، فرش ماشينی، تيرچه بلوك و موزاييك است. مهم ترين صادرات شهرستان بروجرد شامل گندم، انگور، سيب درختی، هلو،زردآلو،آلو،گلابی،تره‌بار،خشكبار،قالی،اجناس ورشو و تمام محصولات صنعتی شهرستان است.

مشخصات جغرافيايي

شهرستان‌بروجرد از شمال به ملاير (استان همدان) از خاور به سربند (استان مركزی) و دورود، از جنوب به خرم آباد و از باختر به سلسله محدود شده‌است. مركز اين شهرستان در 48 درجه و 45 دقيقه درازای خاوری و 33 درجه و 23 دقيقه پهنای شمالی قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دريا 1570 متر است. آب و هوای بروجرد معتدل و نيمه خشك و ميزان بارندگی ساليانه آن به 600 ميليمتر می رسد. بروجرد در مسير راه اصلی خرم آباد ـ همدان قراردارد و از اين طريق با خرم آباد (به سوی جنوب باختری) 102 كيلومتر و با همدان (به سوی شمال) 135 كيلومتر فاصله دارد. جاده ای به طول 103 كيلومتر نيز از 8 كيلومتری شهر بروجرد گذشته و به شهر اراك می پيوندد. براساس تقسيمات كشوري در سال 1377 مساحت اين شهرستان بالغ بر 1603 كيلومتر مربع بوده است براساس آمار جمعيتي در سال 1375 جمعيت اين شهرستان بالغ بر 316014 نفر بوده است كه از اين رقم بالغ بر 217804 نفر جمعيت مركز شهرستان بروجرد است.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

از پيشينه و تاريخ پيش از اسلام شهر بروجرد كه در گويش لری ‹‹وروگرد›› و در لهجه محلی بروجردی ‹‹ورويرد›› ناميده می شود، مدارك كافی به دست نيامده است؛ اما سنگ لوحه هايی که به خط پهلوی در بروجرد و اطراف آن ديده شده دليل محکمی برای قديمی بودن اين شهر است. عده‌ای بنای اين شهر را به منوچهر نسبت می دهند و قدمت آن را بالغ بر 4000 سال می دانند. عده ای ديگر (از جمله دكتر معين) معتقدند که بروجرد حدود 2000 سال قبل ساخته شده است. بروجرد به واسطه داشتن مراتع و زمين های سرسبز، در زمان مادها يكی از مراتع سلطنتی به شمار می‌رفته، و تا زمان ساسانيان سالانه دوازده هزار راس از اسب های شاهی در آن تعليف می‌شده‌اند.در زمان حكومت قاجار، حسام السلطنه حاكم خوزستان و لرستان، بروجرد را مقر حكومت خود قرار داد و با تعمير قلعه های آن، خندقی دور شهر ايجاد كرد. از آن به بعد با توجه به عوامل موثری از قبيل آب و هوای معتدل كوهستانی، دشت حاصل خيز رسوبی سيلابخور، شبكه آب های روان دايمی، مراتع طبيعی، موقعيت مهم جغرافيايی و سياسی و گسترش شبكه ارتباطی و تجاری باعث جذب جمعيت و توسعه شهرستان بروجرد شدند.

سَراب‌دوره شهری است در استان لرستان در غرب ایران. این شهر مرکز شهرستان چگنی است.

آب و هوا

اراضی این منطقه قسمتی جلگه و قسمتی در دامنه کوه یا کوهستانی است و آب و هوایی معتدل دارد.آب مورد نیاز منطقه چگنی از رودخانه، چشمه‌ها و حوزه‌های آبرفتی کوه‌های اطراف تامین می‌شود.
محصولات

محصولات آن بیشتر غلات، حبوبات و صیفی است و راههای ارتباطی این شهرستان به دیگر مناطق استان از طریق خرم آباد، کوهدشت و ویسیان است.

آثار تاریخی

بیش از ۱۱۴ اثر تاریخی و باستانی در این شهرستان وجود دارد که توجه و رسیدگی به این جاذبه‌های گردشگری می‌تواند موجب جذب گردشگر و رونق اقتصادی پایدار شهرستان و استان شود.این شهرستان دارای آثار و بناهای تاریخی مانند بنای دو امامزاده معروف به باباعباس و حیات الغیب با قلعه مخروبه و پل مخروبه مهم کنگان که پایه‌های آن باقی است، می‌باشد.پل تاریخی “کشکان” مربوط به دوره ساسانی و غارهای مربوط به دوره پارینه سنگی و تپه‌های باستانی و قلعه تاریخی سزلب ناوه کش (نایه کش)، از جمله اماکن تاریخی و فرهنگی به عنوان جاذبه‌های گردشگری این شهرستان است.
جمعیت و وسعت

این شهرستان با یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت، دارای جمعیتی بالغ بر ۳۵ هزار نفر و ۱۳۳ روستاست که در امتداد رشته کوه سفید کوه، به طول ۹۰ کیلومتر مابین شهرستان خرم آباد و شهرستان کوهدشت واقع شده‌است.جمعیت سراب دوره در سال ۱۳۸۵، برابر با ۱٫۴۲۲ نفر بوده است.

مردم شناسی و زبان

زبان اکثریت مردم این شهرستان لری است و مردم بخش شاهیوند به زبان لکی تکلم می کنند.اکثریت مردم این شهرستان از طوایف چگنی محسوب می‌شوند و شامل طوایف بزرگی همچمون میرزاوند، فتح الهی، طولابی، ویسکرمی، شاکرمی، اصفهانی، حاتموند، شاهیوند،زهراکار ، شیراوند، پیرحیاتی، امیری، رکرک، فلاوند، شرفی، نادری، سادات حیات الغیب و تعدادی از طوایف لک زبان مهاجر می‌باشد.

ویژگی های اقتصادی و ترانزیتی

شهرستان چگنی از ظرفیت قابل توجهی در حوزه‌های مختلف نظیر صنعتی، اقتصادی، فرهنگی، تاریخی و انسانی برخوردار است.شهرستان دوره چگنی، با داشتن معادن سنگ متعدد بیشترین و بزرگترین معادن سنگ تزییناتی ساختمان استان لرستان را به خود اختصاص داده‌است.بیش از ۳۰ سال است که از معادن این شهرستان انواع سنگ‌های ساختمانی و صنعتی استخراج می‌شود که این توانمندی منطقه زمینه اشتغال تعداد زیادی از افراد جویای کار را فراهم کرده‌است.بزرگترین شهرک دامپروری استان لرستان نیز در این شهرستان ایجاد شده، که توجه بیشتر به این منطقه اقتصادی می‌تواند نقش موثر و مهمی در رشد و شکوفی اقتصادی این شهرستان تازه تاسیس داشته باشد.عبور رودخانه کشکان و رودخانه‌های فصلی در این شهرستان، بستر مناسبی را برای احداث کارخانه‌های شن و ماسه و همچنین واحدهای تولیدی بالادستی کشاورزی فراهم کرده‌است.مسیر بخشی از ترددها و حمل و نقل‌های استان لرستان از طریق محورهای ارتباطی این شهرستان است و مسیر ارتباطی و اتصالی استان لرستان به استان‌های ایلام و کرمانشاه و همچنین ارتباط از طریق شهرستان کوهدشت به استان اصفهان نیز از این شهرستان است.

ارتفاع از سطح دریا 1195 متر و جمعیت آن 85997 نفر است.مطالعات باستان شناختي در كانون‌هاي « سُرخدَم لري هميان» و « سر طراحان » نشان مي‌دهند ، كوهدشت از مراكز مدني قديمي است. كشف معبد آشوري بيانگر آن است كه مردماني قبل از هزاره اول پيش از ميلاد در اين نواحي مي‌زيستند و آيين‌هاي ديني خود را به جاي مي‌آوردند. حمدالله مستوفي در تاريخ گزيده، از كوهدشت و طراحان نام برده كه قرن‌ها قبل از ورود عرب‌ها از بين رفته بودند

جاذبه‌های ديدنی

مقبره داودرش
قلعه کوه زاد
قلعه چنگیزی
قلعه گورکان
قلعه گم ور
قلعه سیله
قلعه چق
قلعه منیژه
دژ زلال انگیز
دره سرطرهان
دره غار ویزنهار
تپه های چغا سبز
تپه پیاره
تپه درکه
نقوش دره میرملاس
گنبد شاه محمد
گنبد ابوالوفا
میل خسروآباد

جاذبه‌های طبیعی

رود سیمره
غار برد سفید
غار بتخانه
غار میرملاس
غار عالی آباد